TAMAMLANMAMIŞ HİKAYEM: ZEİGARNİK ETKİSİ
YUNANCA ‘gnosis’, episteme ile eş anlamlı olup bilgi ya da bilim anlamına gelmektedir. Epistemoloji ise, bilgiyi ve bilgi sorununu ele alan bir temel felsefi disiplindir ve bilimsel bilginin ne olduğunu açıklamaya çalışır. Bu bağlamda bilgi, bütün canlıların merkezinde yatan özelliktir (Dawkins 2002). Bilme ise doğru bilgiye ulaşma eylemidir ve bu eylem hem bilişsel hem de psikolojik bir süreçtir (Aster 1994).
Zeigarnik etkisi; kişilerin tamamlanmamış veya bölünmüş-yarıda kesilmiş etkinlikleri, tamamlananlara göre daha kolay hatırladığını ifade eden psikolojik bir kavram. Rus psikolog ve psikiyatr Bluma Zeigarnik tarafından bir restoranda yapılan gözlem sonucu bulunmuştur. Zeigarnik, garsonların siparişleri sadece servis sırasında hatırladıklarını, servis tamamlandıktan sonra siparişi hafızalarından sildiklerini fark eder(Wikipedia). Konuyla ilgili çalışmalar ve deneyler yapar. Yaptığı çalışmalarla; bitirilmemiş, sonlandırılmamış işlerin, zihni meşgul ettiği ve iş bitince, zihnin bu meşguliyetten kendini kurtardığı sonucuna ulaşır.
Bilişsel tamamlanma ihtiyacı, konuyla ilgili olarak son zamanlarda davranışsal nörobilimin önem kazanmaya başlayan konularından biridir. Tamamlanma ihtiyacı ile Gestalt akımındaki Zeigarnik etkisi ilişkilendirilebilir. Tamamlanma ihtiyacı belirli bir konuda bilgi arayışını durdurma, sonuca bağlama, hesabı sabitleştirme, tespit etme ya da tam tersi tutumlardır. Ayrıca karar vermeyle ilgili bir durumla karşılaşıldığında bu durumu sonuca bağlama isteğidir (Atak H. vd., 2016).
Beklenti ihlali ise bir bireyin beklentilerinin dışında bir durumla karşılaştığında yaşadığı olumsuz durumu ifade eden bir kavramdır. Bu durumda kişiyi rahatsız eden temel özellik, belirsizlik durumudur. Eğer bireyin belirsizliğe tahammül düzeyi düşükse, karşılaştığı durumu algılamakta zorlanır ve bir koruma mekanizması olarak belirsizliği azaltma ve bu mekanizmayı desteklemek için tamamlanma ihtiyacı devreye girer. Bu da bireylerin, Zeigarnik etkisine ne kadar maruz kalacağını etkiler.
Beynimiz, günlük hayatta işimize yarayacak bilgileri saklarken çevremizde algıladığımız gereksiz bilgileri de bilinçaltımıza atar. Zeigarnik etkisiyle de beynimizin bitmemiş işleri de hafızamızda tuttuğunu ve o işlerimizin zihnimizde daima taze kaldığını öğreniyoruz.
KAYNAKÇA:
Aster EV (1994) Bilgi Teorisi ve Mantık (Çev. M Gökberk). İstanbul, Sosyal Yayınları.
Atak H. , Syed M. , Çok F. , Tonga Z. Yeni Bir Nöropsikolojik Kavram Olarak Tamamlanma İhtiyacı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar – Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2016; 8(3): 290-299.
Dawkins R (2002) Kör Saatçi (Çev. F Halatçı). Ankara, Tübitak.
Wikipedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/Zeigarnik_etkisi
Related Posts
ALEKSİTİMİ
Aleksitimi sözcüğünün kökeni Yunanca’ya dayanmaktadır. Yunanca’dan dilimize...
Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Tıp literatüründe travma: insan vücudunun iskelet,deri,kafatası ve benzeri...
Cotard Sendromu
Cotard Sendromu yani “yaşayan ölü sendromu”, kişinin kendisinin ya da vücut...