Demografik ve İçsel Faktörlerin Trafikteki Stres Üzerindeki Etkisi
Stresin sürüş performansı üzerinde önemli bir etkisi olduğu pek çok çalışmayla kanıtlanmıştır.
A) Demografik Faktörler (Yaş, cinsiyet)
- Duruma özgü gerginlik gibi fizyolojik önlemlerin yaşla birlikte arttığı ve yaşlı sürücülerin daha fazla stres yaşadıklarını bildirilmektedir (Westerman ve Haigney, 2000).
- Yaşlı sürücüler arasında da kadınların erkeklere göre daha fazla sürüş ile ilgili stres deneyimlediği bulunmuştur (Siren ve Meng, 2013).
- Görece daha güncel olan bir çalışma ise sürücü stresinin hiçbir boyutunun yaş ile anlamlı bir ilişki göstermediğini ortaya konmuştur (Qu vd., 2016).
- Cinsiyet bağlamında bakıldığında kadın sürücülerin araç kaza öyküsü varsa seyahat kaygısını bildirme olasılıkları daha yüksek olduğu (Mayou ve Bryant, 2003) ve bir kazadan sonra travma sonrası stres bozukluğundan muzdarip olma olasılıklarının daha yüksek olduğu bulunmuştur (Blanchard vd., 1996). Ayrıca bu çalışmalar kazaya karışmanın kadınların stres seviyeleri üzerinde uzun süreli etkileri olduğunu göstermiştir.
B) İçsel Faktörler (Kişilik)
- Birçok bireysel değişken sürücü stresindeki farklılaşmada etkin rol oynamaktadır. Genel sürücü stresi; nevrotiklik, saldırganlık-düşmanlık, günlük zorlukların sıklığı ve dikkatsizlik ile daha yüksek düzeyde ilişkili ve stresli ruh hali ile de düşük düzeyde ilişkili olarak bulunmuş, nörotisizm ise sürücü stresi ile pozitif ilişki olarak bulunmuştur (Matthews vd., 1991).
- Öfkeye ve saldırganlığa eğilimli sürücüler, özellikle trafikteki çekişmelere yol açan durumlarda diğer sürücülerin niyetlerini yanlış anlama eğiliminde oldukları görünmektedir (Matthews vd., 1998a). Diğer araçlar tarafından gerçekleştirilen manevraları düşmanca, ileriye doğru ilerlemelerini engelleme amaçlı yapılan hareketler olarak değerlendirmektedirler. Olumsuz değerlendirmeye ve çatışmacı başa çıkmayı içeren bu önyargılar oldukça tehlikelidir. Ayrıca kendi kendini sürdüren bir döngü oluşturma riski de taşımaktadır. Muhtemelen diğer sürücülerden gerçek düşmanca tepkiler alarak da kendi kendini gerçekleştiren bir kehanet oluştururlar.
- Yüksek sürekli kaygı da sürücülerin daha stresli olması ile ilişkilendirilmiştir. Yüksek sürekli kaygı sahibi sürücülerin stresli durumlara karşı verdikleri tepkiler konusunda bilgilendirilmeleri oldukça önemlidir çünkü bu tepkiler hem sürücüleri tehlikeli durumlara sokmakta hem de sürücülerin trafik normlarını ihlal etmelerine yol açmaktadır (Barnard ve Chapman, 2018).
- Trafik sıkışıklığından bağımsız olarak; bireyde bulunan faktörlerden kaynaklanan stres olarak tanımlanan sürekli sürücü stresi, belirli bir dış durum veya olaydan kaynaklanan stres olarak tanımlanan durumsal sürücü stresinin anlamlı bir belirleyicisi olarak ön plana çıkmaktadır. Başka bir deyişle sürekli sürücü stresi yüksek olan sürücülerin farklı trafik ortamlarında daha fazla durumsal sürücü stresi deneyimlediği görülmektedir (Wickens ve Wiesenthal, 2005).
Kaynakça
Barnard, M. P., & Chapman, P. (2018). The moderating effect of trait anxiety on anxiety-related thoughts and actions whilst driving. Personality and Individual Differences, 135, 207–211. https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.07.027
Blanchard, E. B., Jones-Alexander, J., Buckley, T. C., & Forneris, C. A. (1996). Psychometric properties of the PTSD Checklist (PCL). Behaviour Research and Therapy, 34(8), 669–673. https://doi.org/10.1016/0005-7967(96)00033-2
Matthews, G., Dorn, L., & Glendon, A. I. (1991). Personality correlates of driver stress. Personality and Individual Differences, 12(6), 535–549. https://doi.org/10.1016/0191-8869(91)90248-A
Matthews, G., Dorn, L., Hoyes, T. W., Davies, D. R., Glendon, A. I., & Taylor, R. G. (1998a). Driver Stress and Performance on a Driving Simulator. Human Factors, 40(1), 136–149. https://doi.org/10.1518/001872098779480569
Mayou, R., & Bryant B. (2003) Consequences of road traffic accidents for different types of road user. Injury, 34(3), 197–202. https://doi.org/10.1016/s0020-1383(02)00285-1
Qu, W., Zhang, Q., Zhao, W., Zhang, K., & Ge, Y. (2016). Validation of the Driver Stress Inventory in China: Relationship with dangerous driving behaviors. Accident Analysis & Prevention, 87, 50-58. https://doi.org/10.1016/j.aap.2015.11.019
Siren, A., & Meng, A. (2013). Older drivers’ self-assessed driving skills, driving-related stress and self-regulation in traffic. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 17, 88-97. https://doi.org/10.1016/j.trf.2012.10.004
Westerman, S. J., & Haigney, D. (2000). Individual differences in driver stress, error and violation. Personality and individual differences, 29(5), 981-998. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(99)00249-4
Wickens, C. M., & Wiesenthal, D. L. (2005). State Driver Stress as a Function of Occupational Stress, Traffic Congestion, and Trait Stress Susceptibility. Journal of Applied Biobehavioral Research, 10(2), 83-97. https://doi.org/10.1111/j.1751-9861.2005.tb00005.x
Related Posts
Ebeveynlere Öneriler
Okulların kapanması ile birlikte yaz tatiline başlamak bazen ebeveynlerin...
ERGENLİK DÖNEMİNDE ROMANTİK İLİŞKİLER
Romantik ilişki kurmak ergenlik döneminin en önemli özelliklerinden birisidir....
KIRIK CAMLAR TEORİSİ
Kırık camlar teorisinin temelinde en küçük bir düzensizliğin suçu tetikleyebilme...
Dunning – Kruger Sendromu
Çevremize baktığımızda bazı insanların yaptıkları işte çok iyi ve çok başarılı...