Ortoreksiya Nevroza
Kültürler, alışkanlıkları, yaşam stilleri, ve buna bağlı olarak beslenme alışkanlıkları hızla değişiyor. Yeme bozukluklukları başlangıçta yalnızca sanayileşmiş ülkelerde görülen bir durumken, son yıllarda Batılı ‘ideal kadın/erkek’ imajına aşina olan tüm kültürlerde giderek daha fazla gözükmeye başlanmış bulunmaktadır.
‘Ortoreksiya Nervoza’ (ON), Bratman tarafından ilk kez 1997 yılında tanımlanmıştır. ON, ‘’Tipik olarak çok kısıtlayıcı olan ve kilo vermekten çok sağlıklı yaşama odaklanan, sağlıklı veya ‘saf’ bir diyet yemeye yönelik saplantılı bir endişe hali’’dir (APA, 2007). Bratman ise ON’yi sağlıklı ve uygun gıda tüketimine yönelik patolojik bir saplantıyı tanımlamak için kullanmıştır. Sağlıklı beslenme alışkanlıkları her zaman patolojik değildir, fakat kişinin sağlıklı beslenmekle aşırı ilgili olması, bu uğraşlarda fazlasıyla zaman harcaması ve bunun sonucunda ise günlük yaşamında işlev bozukluğu yaşaması; kişilikle bağlantılı bir bozukluk olarak değerlendirilebilir. Bu davranışa sahip olmak, kişilerin sadece ‘sağlıklı’ yeme takıntısı olmaları ile ilgili değil, aynı zamanda besinlere karşı belirli bir tutuma sahip olmaları (ör. Sadece yerel olan besinleri tüketme) , yemeklerini belirli bir prosedür doğrultusunda hazırlamaları (ör. sadece seramik ve ahşap üzerinde sebzeleri kesme), ve bazı besinlerden (zararlı olduklarını düşündükleri; ör. Yumurta, süt) kaçınmaları anlamına da gelir. Bu durumda genelde düşük kalori alınımına ve yetersiz beslenme durumuna yol açabilir. İnsanlar arasında ortoreksiya nervoza’nın yaygınlık oranı erkeklerde kadınlara oranla daha fazladır. (11.3%’e 3.9%).
Kişinin çok fazla zamanını alan günlük ‘diyetin’ konfigürasyonu 4 aşamaya ayrılabilir;
- Gün içerisinde veya sonraki gün ne yenileceği hakkında endişe duyma ve düşünme
- Her bir bileşenin/besinin kapsamlı ve aşırı kritik bir şekilde edinilmesi
- Sağlık açısından herhangi tehlikesi olmayan tekniklerin ve prosedürlerin mutfakta hazırlanması (sebzeleri belirli bir yüzey üzerinde kesme)
- Önceki üç aşamanın uygun şekilde uygulanmasına dayanan bir tatmin, rahatlık ya da suçluluk duygusu.
Bu 4 aşamadan herhangi birini yerine getirilmediyse genelde kişide suçluluk duygusu ve ihlal için endişe ortaya çıkacaktır. (Brytek-Matera, 2012 ,s. 56).
Yapılan tüm çalışamalar sonucunda birincil tanı kriterleri olarak aşağıda yer alan kriterler belirtilmiştir;
- Sağlıklı beslenme ile ilgili saplantılı veya patolojik meşguliyet
- Kendi kendine empoze edilen beslenme kurallarına uymamanın duygusal sonuçları (sıkıntı, endişe, suçluluk hali)
- Yetersiz beslenme ve kilo kaybının yanı sıra yaşamın ilgili alanlarında psikososyal bozukluklar. (Cena ,2018)
Ortoreksiya Nervoza yeni bir terim olduğu için, evrensel olarak kabul edilmiş bir tanımı veya geçerli bir tanı kriteri yoktur. Bu davranış DSM-IV-TR’de ve ICD-10’da da mevcut değildir. ON’nin ayrı bir bozukluk mu yoksa diğer yeme bozukluklarının bir biçimi mi veya OKB bozukluk mu olduğunu konusunda bazı tartışmalar vardır.
Yazar:
Psikolog Şeyma Soyal
Referanslar:
Matera-Brytek, A. (2012). Orthorexia nervosa- an eating disorder, obsessive-compulsive disorder or disturbed eating habit?. Archives of Psychiatry and Psychotherapy, 1:55-60.
Aksoydan, E., & Camci, N. (2009). Prevalence of orthorexia nervosa among Turkish performance artists. Eating and Weight Disorders – Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 14(1), 33–37. https://doi.org/10.1007/bf03327792
Cena, H., Barthels, F., Cuzzolaro, M., Bratman, S., Brytek-Matera, A., Dunn, T., Varga, M., Missbach, B., & Donini, L. M. (2018). Definition and diagnostic criteria for orthorexia nervosa: a narrative review of the literature. Eating and Weight Disorders – Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 24(2), 209–246. https://doi.org/10.1007/s40519-018-0606-y
Arusoglu, G., Kabakci, E., Koksal, G., & Kutluay Merdol, T. (2008). Orthorexia Nervosa and Adaptation of ORTO-11 into Turkish. Turkish Journal of Psychiatry, 19(3).
Related Posts
BENLİK KURGUSU
Bir kişiyle ne kadar çok ortak noktamız olsa da ondan farklılaşan bir noktamız...
Alice Harikalar Diyarında Sendromu
Alice Harikalar Diyarında Sendromu, Lewis Carroll’un yazdığı Alice Harikalar...
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN ROMANTİK İLİŞKİLERİNDE GÖZLENEN İSTİSMAR
İstismar günlük hayatımızın büyük kısmında yakından tanık olduğumuz bir olgudur....
Sanal Ortamlar ve YalnızlıkPika
Günümüzde alışveriş yapma, toplantı yapma gibi önceden insanlarla yüz yüze...