SEYİRCİ ETKİSİ
Sende Bir Seyirci Misin?
1964 yılında Kitty Genovese gece işten eve gelirken W. Moseley tarafından halka açık ortamda bıçaklanacak öldürüldü. Bu saldırıya tanıklık eden 37 kişi vardı, ancak başkaları müdahale eder düşüncesi ile yardım eden olmadı. ‘Seyirci Etkisi’ terimi, bu olay üzerine sosyal psikolojide yerini aldı.
Seyirci Etkisi Nedir?
Seyirci etkisi, insanların acil durumlarda, özellikle diğer insanlarla aynı ortamda bulunulduğunda, ihtiyaç duyulan yardımı sağlayamadığı bir fenomendir. Kritik bir durumda pasif seyirciler bulunduğunda, bireyin yardım etme olasılığı azalır. Hem teorik hem de pratik anlamda, seyirci etkisi, yardım etme davranışını anlamamızda giderek daha önemli bir rol oynamıştır.
Latane ve Darley (1970) seyirci etkisini daha iyi anlamamız için beş aşamalı bir psikolojik süreç modelini öne sürmüştür. Bir seyirci herhangi bir acil duruma müdahale etmeden önce bu beş aşamalı bir karar verme sürecinden geçer.
Müdahalenin gerçekleşmesi için, seyirci olan kişinin;
- Kritik bir durumu fark etmesi
- Durumu acil bir durum olarak yorumlaması
- Bir kişisel sorumluluk duygusu geliştirmesi
- Gerekli yetkiye sahip olduğuna inanması
- Yardımcı olmak için bilinçli bir karar varması gerekmektedir.
Beş aşamalı psikolojik sürece ek olarak, Latane ve Darley (1970), bu dizinin tamamlanmasına müdahale edebilecek üç farklı psikolojik süreç tanımlar;
- Sorumluluğun Dağılması: Bir olaya tanıklık eden insan sayısı ne kadar çok olursa, bir birey yardım etmek için o kadar az kişisel bir sorumluluk hisseder. Kişi, bu kadar çok insan tanıklık ederken, yardımın zaten yolda olduğunu veya başka birinin yardım çağırdığını varsayabilir ve bu sebeple yardım etmeyebilir.
- Değerlendirme Kaygısı: kişi, hareket ederken başkalarının tarafından yargılanma korkusu yaşayabilir. Bireyler gözlemlendiklerini hissettiklerinde hata yapmaktan veya yetersiz davranmaktan korkabilirler, bu da onların kritik durumlara müdahale etme konusunda daha isteksiz hale getirebilir.
- Çoğulcu Cehalet: Son süreç, belirsiz bir durumu tanımlarken başkalarının açık tepkilerine güvenme eğiliminden kaynaklanan çoğulcu cehalettir. İnsanların acil bir durumu değerlendirmek için başkalarına baktığı fikrini yansıtır. Eğer etrafta bulunan insanlar sadece duruyor ve sakin görünüyorlarsa, olası yardımcılar durumun belki de gerçektem acil bir durum olmadığı sonucuna varabilirler. Bir havalandırmadan çıkan duman, yanan bir yangını değil, sadece sisli bir havalandırmayı gösterebilir.
Yazar: Psikolog Şeyma Soyal
Referanslar;
. Ruhl , C. (2021, April 20). Kitty Genovese. Simply Psychology. www.simplypsychology.org/Kitty- Genovese.html
. Fischer, P., Krueger, J. I., Greitemeyer, T., Vogrincic, C., Kastenmüller, A., Frey, D., Heene, M., Wicher, M., & Kainbacher, M. (2011). The bystander-effect: A meta-analytic review on bystander intervention in dangerous and non-dangerous emergencies. Psychological Bulletin, 137(4), 517–
537. https://doi.org/10.1037/a0023304
. Garcia, S. M., Weaver, K., Moskowitz, G. B., & Darley, J. M. (2002). Crowded minds: The implicit bystander effect. Journal of Personality and Social Psychology, 83(4), 843–853. https://doi.org/ 10.1037/0022-3514.83.4.843
. VandenBos, Gary R. 2007. APA dictionary of psychology. Washington, DC: American Psychological Association.
Related Posts
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN ROMANTİK İLİŞKİLERİNDE GÖZLENEN İSTİSMAR
İstismar günlük hayatımızın büyük kısmında yakından tanık olduğumuz bir olgudur....
Çocuklarda ‘Oyun Bağımlılığı’
Bilgisayar/Video oyunları, çocukların ve genç yaş grubunun zevk alarak tercih...
OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞUNDA OTİZM
Otizm nedir, nasıl anlaşılır, anne karnında tespit edilebilir mi? gibi sorular...
Travmatik Beyin Hasarlarında GörülenPsikopatolojik Sorunlar
Travmatik beyin hasarları dış bir etken ile meydana gelen, motor becerilerini...